De smaak van muziek

Muziek is typisch menselijk. Bijna geen mens op aarde houdt er niet van en muziek speelt in de levens van de meesten een essentiële rol om emoties uit te drukken of te kanaliseren en wachttijden in liften te veraangenamen.

Muziek valt te beschouwen als een taal, waarin de noten woorden zijn en de melodie zinnen. Een universele taal die over de hele wereld begrepen wordt. Hoewel cultuur invloed uitoefent op de muziek die het voortbrengt, zal deze muziek toch door iedereen op aarde min of meer aangevoeld en gevolgd kunnen worden.

Maar hoe universeel is muziek als we voorbij de grenzen van onze planeet kijken? In hoeverre is muziek menselijk en in hoeverre is muziek een fundamentele natuurwet?

Wij worden muziek gewaar met behulp van onze hersenen. Onze hersens zijn in staat verbanden en patronen te ontdekken in allerlei zintuiglijke prikkels en om een of andere reden heeft de mens geluid uitgekozen als het ultieme medium om patronen te communiceren. Dat heeft ongetwijfeld met onze taal te maken. We gebruiken taal niet alleen om informatie over te dragen, maar ook emotie. Bekend is dat moeders over de hele wereld, ongeacht cultuur, met dezelfde brabbeltaal hun baby's tot opgroeien aansporen. Deze brabbeltaal bevat weinig tot geen woordelijke informatie, maar draagt wel een emotionele lading. Deze lading wordt overgebracht door de brabbels te variëren in toonhoogten, melodie dus.

Een zinvol patroon (melodie) is nog iets anders dan alleen maar een patroon. Niemand schrijft zomaar een nummer-één hit. Een melodie moet iets 'doen', wil het door ons als mooi of prachtig ervaren worden. Wat er precies gebeurt, laat ik graag aan muziekfilosofen over, maar in ieder geval wordt in een melodie spanning opgebouwd waarna die spanning wordt bevrijd. Er wordt teruggekeerd naar het beginpunt, maar er is in de tussentijd wel iets gebeurd. Een lied begint en eindigt vaak met dezelfde noot. Vergelijk het met een rollercoaster, waarbij in plaats van de zwaartekracht, onze drang naar symmetrie en neiging om patronen te ontdekken de drijvende kracht is.

Mochten er buitenaardse wezens bestaan, dan is de kans groot dat ook zij een drang hebben tot het ontdekken van patronen. Patronen waarnemen is zo ongeveer de definitie van intelligentie. Het ontdekken van patronen maakt anticiperen op invloeden uit de omgeving mogelijk en is daarom ongetwijfeld een universele overlevingsstrategie. Dat maakt de kans dat muziek universeel is in ieder geval groter. Maar misschien hebben deze wezens niet geluid maar beeld uitgekozen voor het appreciëren van patronen.

Bewegende fractals kunnen ons een glimp geven hoe deze wezens genieten van hun beeldenmelodieën, zoals wij genieten van onze tonenmelodieën.

Links:
Music philosophy (Wikipedia)
Fractal-recursions