Een momentje over tijd

Ik kan me een BBC documentaire serie herinneren, getiteld Heretic waarin omstreden wetenschappers aan het woord kwamen. Zij werden verstoten of in ieder geval met een scheef oog bekeken door collega's, omdat zij er ideeën of theorieën op nahielden die niet strookten met de algemeen aanvaarde beschrijving van de werkelijkheid. Ik heb die serie nog ergens op video staan. Het wordt tijd om die video's eens te digitaliseren. Op internet kan ik niks terugvinden over deze serie.

Eén van de onderzoekers had een opstelling gemaakt waarmee het volgens zijn zeggen mogelijk was om terug in de tijd te gaan. Die opstelling bestond uit een radiozender en een radio-ontvanger. In bepaalde omstandigheden bleek het volgens zijn zeggen mogelijk om een signaal te ontvangen nog voordat het was uitgezonden. Het ging maar om milliseconden, maar het toonde aan dat verleden, heden en toekomst misschien minder rechtlijnig is dan wij aannemen.

Een ander onderzoek dat ik herinner, dat overigens niets met Heretic te maken heeft, is dat waarbij de respons van de hersens van een proefpersoon werd gemeten op getoonde foto's. Er werden bijvoorbeeld afwisselend prettige plaatjes (blauwe lucht met witte wolkjes) en nare plaatjes (Rita Verdonk) getoond, in een volkomen willekeurige volgorde. Gemeten werd hoe lang het duurde voor er een respons optrad. Uit het onderzoek kwam naar voren dat er ook vóór het nare plaatje al een voorbereidende respons optrad, alsof de proefpersoon zich schrap zette voor wat er ging komen. Terwijl niet viel te voorspellen wanneer het nare plaatje zou komen.

Ik denk dat dit effect iets te maken heeft met het effect dat de afvallige wetenschapper op het spoor was. Maar hoe en waarom?

Op subatomaire schaal is al langer bekend dat daar tijd niet dezelfde rol speelt als op menselijke schaal. Als we een film in omgekeerde richting afdraaien is het altijd duidelijk dat de tijd omgekeerd is: sigarettenrook wordt teruggezogen in de sigaret, appels vallen in de boom, Rita Verdonk verwelkomt asielzoekers op Schiphol. Maar van een film op subatomaire schaal kunnen we onmogelijk zeggen of die in de 'goede' of 'verkeerde' richting draait. Een neutron splitst zich in een proton en een elektron omdat een foton op hem botst, of omgekeerd: een proton en een elektron versmelten en er wordt een foton losgelaten. Beide scenario's snijden hout.

Het heeft te maken met entropie, chaos. In een systeem neemt de chaos altijd toe en daarmee kunnen we de richting van de tijd vaststellen. Op subatomaire schaal is het systeem te klein om relaties tussen deeltjes en daarmee dus chaos en tijdrichting te kunnen vaststellen.

Misschien kunnen er op subatomaire schaal bruggetjes geslagen worden tussen het heden en andere tijdstippen in verleden of toekomst.

Tijdreizen levert paradoxen op (als ik terugga in het verleden kan ik voorkomen dat mijn ouders elkaar ontmoeten) en dat is een van de redenen waarom zulke theorieën met argusogen worden bekeken. Het bestaan van parallelle universa zou een antwoord op dergelijke paradoxen kunnen zijn. Mijn ouders ontmoetten elkaar niet in universum A, maar ik ben ontstaan in universum B waar ze elkaar wel ontmoetten. De grens tussen ons universum en een oneindig aantal parallelle universa die vlak naast het onze liggen, verwatert op subatomaire schaal, waar het begrip waarschijnlijkheid belangrijker wordt dan het begrip deeltje. Elke waarschijnlijkheid wordt gerepresenteerd door een parallel universum. Beter gezegd bestaan er geen afgezonderde parallelle universa, maar is er één multiversum, waar doorheen wij ons verplaatsen door het maken van keuzes.

Link: Paracetamol