Broeikassamenzwering en het antropisch principe

Steeds meer hoor ik om me heen mensen die twijfelen of er nu echt een broeikaseffect aan de gang is waardoor het klimaat opwarmt. Is er iets mis met ons of met het klimaat?

Er is veel theoretisch onderzoek gedaan waaruit blijkt dat het bekende broeikaseffect van CO₂ leidt tot opwarming van de aarde. Voor wie niet genoeg heeft aan theorie, zijn er nu ook praktische aanwijzingen, zoals gestage temperatuurstijging sinds de industriële revolutie, smeltende gletsjers en een verdwijnende noordpool.

Broeikassceptici beweren echter dat het ecologische systeem van de aarde groot en flexibel genoeg is om de uitstoot van CO₂ te compenseren. Of het broeikaseffect zou door machthebbers in het leven zijn geroepen om extra belastinggeld te innen, om het volk angstig en gewillig te maken of om opkomende economieën zoals China en India onder de duim te houden. Complottheorieën steken de kop op.

Broeikassceptici kennen veel gewicht toe aan incidenten die het broeikaseffect tegenspreken. De koude zomer in Nederland in 2007, of een afkoelende oceaan rond Antarctica. Waarom wordt aan incidentele afwijkingen zoveel waarde toegekend, terwijl de noordpool voor onze ogen verdwijnt? Waarom denkt men dat er een complot gesmeed wordt om ons te doen geloven in opwarming? Is het angst om wat komen gaat? Is het weerzin om algemeen aanvaarde waarheden te accepteren? Is het gezonde skepsis om te voorkomen dat we veel geld gaan uitgeven voor iets dat niet bestaat?

Ik denk dat het geloven in complottheorieën bij de mens hoort en door de evolutie is uitgevonden om te voorkomen dat totalitaire gedachten ontstaan. Wedden op meer dan één paard geeft een betere overlevingskans. Zodra consensus dreigt, steken enkelingen de kop op die iets anders beweren.

Deze reflex heeft z'n diensten bewezen in het verleden, maar kan ons nu de das om doen.

Stel je het volgende voor: een paneel met honderd knoppen. Iemand bedient dit paneel en drukt elke minuut op een willekeurige knop. Dan komt er een wetenschapper langs die zegt op te houden met knoppen drukken, omdat een van de knoppen de aarde zal laten exploderen. Maar vervolgens komt er een andere wetenschapper langs die zegt dat er niets aan de hand is en dat je gewoon door kan gaan met het indrukken van knoppen. Wat moet je doen? Het verstandigste moet zijn: stoppen met knoppen drukken totdat 100% vast is komen te staan welke van de twee wetenschappers gelijk heeft. Ook al kun je twijfel hebben, we moeten toch, uit voorzorg, doorgaan met het treffen van maatregelen. En ondertussen onderzoek blijven doen.

Op de bodem van de oceanen bevinden zich gigantische voorraden gashydraten, waarin het broeikasgas methaan ligt opgeslagen. 55 Miljoen jaar geleden is 4000 gigaton methaan vrijgekomen, vlak nadat de aarde enigszins opwarmde. Een opwarming van de oceanen zorgde er namelijk voor dat gashydraat begon op te lossen, methaan in de atmosfeer vrijkwam en een dramatische kettingreactie op gang kwam. Pas honderdduizend jaar later werd weer een normale situatie bereikt. Deze gashydraten zullen weer vrijkomen, als de oceanen van de aarde opnieuw opwarmen. Daarnaast kunnen er andere kettingreacties zijn, waarvan we het bestaan niet afweten.

Is de CO₂-norm die door het Kyoto-protocol gesteld is voldoende? Misschien niet. Deze hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer viel in het diepe verleden samen met een tijdperk waarin er geen ijs op Antarctica was. Misschien liggen er nog meer kettingreacties te wachten. Met een ijsloos Antarctica stijgt de zeespiegel met 60 meter.

Hier komt het antropisch principe van pas. Omdat de aarde het klimaat voor heel lange tijd stabiel heeft gehouden, zijn we gaan geloven dat de aarde, "Gaia", een organisme is dat er naar streeft alles in harmonie te houden. Maar als dat niet gebeurd was, waren we hier niet geweest om het te constateren. Misschien is het gewoon een gelukkige samenloop van omstandigheden en zijn er heel veel planeten in het universum waar het slechter is afgelopen. Op de happy few planeten waar het tenauwernood goed ging, zoals bij ons, komen wezens in de verleiding te geloven in een oppermacht die achter de schermen voor harmonie zorgt.

Resultaten uit het verleden geven geen garantie voor de toekomst. In het bestaan van de mensheid hebben we een zeer gelijkmatig klimaat gekend. We zijn geneigd te denken dat we ons dús in een stabiel evenwicht bevinden. Maar kijken we verder terug, dan zien we dat de aarde extreme verhitting en extreme afkoeling heeft meegemaakt, veroorzaakt door kettingreacties. In dat geval bevinden we ons in een labiel evenwicht en hebben we er alle belang bij om dit precaire evenwicht zorgvuldig te bewaren.