De macht der gewoonte

Voor sommigen is het leven een aaneenschakeling van hoogtepunten. Voor de meesten een aaneenschakeling van steeds hetzelfde. Helaas behoor ik tot de laatste categorie.

Zelfs de happy few ontkomt niet aan de dagelijkse routine, zoals daar zijn:
- tanden poetsen, eten, drinken, douchen, haar kammen, aan- en uitkleden, transporteren, small talk, werken, boodschappen, schoonmaken, opruimen, afwassen, enz.

Een dag heeft maar 16 uur en die zijn snel gevuld. Tussen de dagelijkse routines door gloort het licht van de vrijheid en daarin verraadt zich de levenskunstenaar.

Tanden poetsen begon ooit als een avontuur. Het gevoel van een borstel in je mond, de smaak van tandpasta, de heen-en-weer beweging. Toen kwam de mondhygiëniste die het inmiddels ingesleten gedragspatroon (en het ingesleten poetspatroon op je glazuur) probeerde te veranderen en je vertelde dat tanden poetsen een vorm van rocket science is, waarin er behalve de heen-en-weer beweging de draaiende, de diagonale en de wiebelende beweging is. En dat flossen toegevoegd moet worden aan de ketting van dagelijkse routine.

De routines op zich zijn, omdat ze zo herhaaldelijk terugkeren, inmiddels ingesleten patronen in onze hersens geworden. Niemand zal zich voor het tanden poetsen afvragen hoe het ook alweer moest. Erger nog, de hele handeling gebeurt voor het grootste deel volautomatisch, gestuurd door het ingesleten pad in ons brein. Net als een grammofoonnaald die door de groef van een plaat gestuurd wordt. De wand van de groef is net te hoog voor de naald om vrijelijk over de plaat te wandelen.

Als het grootste deel van ons leven te vergelijken is met een grammofoonplaat (of een cd waar de laser op een andere manier in toom wordt gehouden), voorspelt dat niet veel goeds. Hersens ontwikkelen zich voortdurend als ze maar nieuwe prikkels krijgen aangeboden. Van tanden poetsen leren ze niks meer. En dat geldt ook voor de andere talloze routines waaruit onze dag is opgebouwd.

Ik denk dat het overgrote deel van ons gedrag valt terug te brengen tot een of andere routine, een gedragspatroon dat wordt hergebruikt. De enige vrijheid die wij hebben is de volgorde waarin deze routines worden afgespeeld. Maar ook in de rangschikking treedt routine op, laten we zeggen metaroutines. Er is geen ontkomen aan: de automatische piloot heeft bezit genomen van ons leven. We zijn zombies.

We kunnen er wat aan doen. Herken de routine. En elimineer of wijzig hem. Poets je tanden eens met je andere hand. Eet met stokjes. Drink bier met een rietje. Douche zittend. Kam je haar met een tondeuse. Kleed je aan- en uit terwijl je een pirouette maakt. Neems eens een verkeerde afslag. Begin elke zin met dezelfde letter en neem elke dag een andere voor de afwisseling. Vraag eens om salarisvermíndering. Koop alleen producten met dezelfde kleur in de supermarkt. Stofzuig met de slang aan de andere kant. Ruim eens op. Was eens met de hand af of koop eens een vaatwasser.

Dit zal een ware schokgolf aan nieuwe synapsen in je hersens veroorzaken. Doctor Kawashima, eat your heart out!