Versla memen met memen

Een meme is een besmettelijk informatiepatroon. Het is de culturele tegenhanger van het gen als eenheid van biologische evolutie. Door gedachtengoeden in culturen als memen, gedachtenvirussen, te beschouwen, wordt een hoop duidelijk. Een virus heeft een gastheer nodig, een voedingsbodem en een verspreidingstactiek. De gastheer van een meme is een menselijk brein, de voedingsbodem kan bestaan uit bepaalde behoeften of verwachtingen en de verspreidingstactiek kan eruit bestaan anderen te willen overtuigen ook jouw meme te willen dragen.

Religie is een uiterst succesvol meme. De voedingsbodem bestaat uit het verlangen van de mens om een antwoord te krijgen op de raadselachtigheid van de werkelijkheid en de behoefte aan zingeving. De verspreidingstactiek is de gastheer aanzetten anderen te overtuigen. Missionarissen en Jehova-getuigen zijn een excessief voorbeeld daarvan. Ook de vele gedaantes waarin een religie kan veranderen is een goede tactiek. Zo is er voor elk wat wils. Het lijkt op de tactiek van een griepvirus, dat in de loop van een epidemie muteert om mensen die eerst immuun waren alsnog in te lijven in de ziekte.

Ondanks moderne inzichten in het ontstaan van het universum, de bouw ervan en de evolutie die verantwoordelijk is voor de vorming van sterrenstelsels, planeten en levensvormen, blijven veel mensen nog geloven in het meme dat de wereld in 6000 jaar werd geschapen, Adam en Eva hebben rondgelopen en dat Jezus over het water liep. Anderen die dat niet geloven hebben zich afgekeerd van het geloof, maar een groot deel raakte besmet door een mutant van het meme, dat zegt dat alles wat in de Bijbel staat symbolisch opgevat moet worden. Daarmee wordt het verstand buiten spel gezet, de grootste vijand van het meme.

Door zijn vele verschijningsvormen en aanpassingsvermogen lijkt het religie-meme onuitroeibaar. Toch zijn biologische virussen die voorheen onuitroeibaar leken van de aardbodem verdwenen (op wat reageerbuisjes na), zoals het pokkenvirus. Dit virus is bestreden met eigen middelen. Er werd een variant van het pokkenvirus bedacht, het vaccin, dat alle gastheren besmette, waardoor het echte pokkenvirus geen voet meer aan de grond kon krijgen. Hoewel het verspreidingsmechanisme van het vaccin kunstmatig was en actief moest worden aangestuurd, inentingsprogramma's, is het onuitroeibare toch uitroeibaar gebleken.

Dat moet met religies ook mogelijk zijn. Verzin een meme dat succesvoller is dan het relgie-meme en gebruik maakt van dezelfde behoeften zodat dezelfde gastheren besmet kunnen worden.

Een probleem: al besmette gastheren zullen hun religie-meme niet zomaar opgeven, daar zorgt de tactiek van het meme wel voor. Maar zoals de wetenschappelijke revolutie van de laatste paar honderd jaar de mutatie "wat in de Bijbel staat is symbolisch" heeft opgeleverd, zal een nieuwe wetenschappelijke ontdekking die de grondvesten van religies doet schudden opnieuw mutanten opleveren. Verzin daarom een meme dat pro-actief een oplossing biedt voor eventuele geloofscrises die voortkomen uit te verwachten wetenschappelijke ontwikkelingen/ontdekkingen.

Eén zo'n ontdekking zou het aantonen van buitenaards leven zijn. Als er een andere planeet is waar wezens op rondlopen, hoe zit het dan met de Verlosser? Als God zijn eniggeboren Zoon naar de Aarde heeft gestuurd om de mensheid te verlossen, heeft die Zoon dan geen fulltime job om alle bewoonde planeten van dit universum te verlossen? Alle geloven waarin een verlosser een hoofdrol speelt, zullen op dat moment gevoelig worden voor mutatie (hoewel een succesvolle strategie zou kunnen zijn om die andere planeten als duivels te bestempelen of de wezens als dieren te kenmerken die geen verlosser nodig hebben).

Wie verzint er een meme dat onze zingeving bevredigt, antwoord geeft op de raadselachtigheden en geen moeite heeft met buitenaards leven? Zoiets bestaat al: wetenschap.

Maar wetenschap heeft een koel en kil imago. Daar moet dus nodig wat aan gebeuren. Er zijn genoeg wetenschappers die lyrisch kunnen vertellen over hun vakgebied, waar een priester of dominee bij verbleekt. Gebruik kerken als entourage en geef daar gratis lezingen (en gratis drank en rock 'n roll). Maak wetenschap mystiek. Vertel over openbaringen, wetenschappers die door een mystieke ervaring tot inzicht kwamen. Vertel over de eenheid van het universum, hoe alles met onzichtbare kwantumrelaties met elkaar is verbonden, dat ervaring van die eenheid ook in het dagelijks leven mogelijk is.

Spread the word!